Janai Malai (जानाई मळाई)

 Janai Malai

Janai Malai (जानाई मळाई) is a Hindu Goddesses temple located on Janai Malai mountain near Satara. 

Janai Malai Devi Temple is dedicated to Mother Goddess Shakti, an incarnation of Goddess Shakti. Janai Malai Devi is worshipped in murti form. She is depicted either in standing or sitting position.

Sometimes devotees only get to view her head. She is depicted with two or four arms. She holds various weapons like trishul, sword, damru etc.

It is Kuldevi and patron diety of many families of different castes. The original idols of temple are swayambhu. It is believed to be Pandav era temple. The temple is constructed from huge stones of the mountain. The architecture is of Hemadpanti style. The temple was renovated in 1970. There is an all season water stream near the temple which provides water to devotees throughout the year. The water level remains the same thought the year without increasing or decreasing. The mountain is full of wild Karvand / Karonda / Black Currant plants which is also called Ranmeva. 

The mountain top Janai Malai temple can be reached by a small trek from Kodoli, Karandwadi, Degaon, Shendri and Khindwadi. Stairs are available from the Kodoli side entry, which is the main and largely used entry point. There are 900 steps to reach from the base to the temple. The last 100 steps are steep and difficult. It takes 45 minutes to reach the top.

As per oral tradition the goddesses first arrived at Diskal village from Karnataka via Konkan. She is called Telangi aaie devi due to it. From Diskal she moved to Degaon, Karandwadi and Kodoli. Her Paduka are at Kodoli. The goddesses took form of two small girls and insisted a farmer to take them on the mountain top. The farmer took the little girls on the mountain top. Pleased with the farmer they showed him their true form as Adi Shakti, Adi Maya, Brahmanandini, Parvati and disappeared by blessing him at the site of current temple. 

The other gods and goddesses present in the Janai Malai temple premises are the original place of Shri Mahalakshmi in front of the temple (there is a temple on the side also), Waghjai, Tamjai, Kalakdaridevi, Shankar, Ganesh, Hanuman, Bhairoba and Mhasoba near stream. The Balantin, Pailwan, Radtondi devi, Hatti Gudhgha, Mangirbaba, Appasaheb Gaikwad are also offered various offerings. First darshan of the Sasurvashin, Mhasoba in the forest at the base and Shri Mahalakshmi on the top is taken and then darshan of Janai Malai Devi is taken. Later other deities are visited.

Goddesses Janai Malai is believed to be a kadak (fierce) deity, who causes troubles if not propitiated properly as per the family duties. Janai Malai is worshipped by offering two sari and blouse pieces along with coconut, haldi kumkum, bangles, mangalsutra and rice. The deity is offered puran poli – a sweet or a simpler dish called bharit rodga of onion and brinjal, Bhaji Bhakri and curd milk rice Shitala. The Goddesses is also offered with Gulal Khobare. If one cannot climb the mountain then the offerings can be offered at footstep below at the Sasurvashin temple at entrance. 

Bajri Bhakri, egg, rodga and Chillim is offered to Mhasoba. Baby clothes, Kajal, braid and comb is offered to Balantin 

The Daitya or monsters are offered flesh of Chicken, Goat or Sheep but it is strictly offered outside the temple premises. 

An important part of the Diety-sect is navas, a vow to perform service to the god in return for a boon of good harvest, male child, financial success etc. On fulfilment of the navas, diety is offered as promised. 

The deity is to be called awake or "jagrut" known to have complied with or answer one's vow or navas. The priests here are Guravs, not Brahmins. 

The annual festival takes place every year on Gudi Padwa. The temple is decorated with lamps, lights, flowers, leaves and sugarcane for the occasion. The Chabina or the religious procession takes place at midnight 12:00 am. The procession of Palkhi and the Shikhar Kathi or Spire Sticks starts from Kodoli and reaches the mountain top Janai and Malai temple. The Shikhar Kathi or Spire Sticks of Shinde, Mane of Diksal and Degaon and Karande of Karandwadi are given special honour and respect. These three honoree are from different caste and the Karande of Karandwadi are from Dhangar caste. Many Karande migrated from Karandwadi to Khadki Malavadi during the Plague pandemic of 1896. These sticks are touched to the temple spire or temple when they reach top at temple and hence are called Spire Sticks. Lakhs of devotees attend the yatra on Gudi Padwa. 

Puja are also performed on every Tuesday, Friday, New Moon and Full Moon day at 6:30 am. 

Once an elephant tried to climb the mountain top but got tired and touched his knees hence that spot on mountain stairs is called Hatti Gudaga. Sometimes a tiger visits the temple. 

One sasurvashin i.e. the women residing in her matrimonial home used to daily go to this temple and offer prayers without informing the in-laws. She used to eat food with Janai Malai, Shri Mahalakshmi and Waghjai. Once her husband, being suspicious, quietly followed her to check what she does. He followed her and saw that she prays at temple. While she was returning home she got scared as she was too late. As some of her belonging fell down she stopped and turned back when she saw here husband was following her. She was immensely frightened and started profusely paying for Janai Malai. The Sasurvashin suddenly disappeared on spot and hence there ia temple of Sasurvashin. Devotees have to first pray at Sasurvashin and then go to Janai Malai temple. 

Madurai has the Srinarasimhavalli (Mahalakshmi) temple on the Yanai Malai (Elephant Hill).

जानाई मळाई 

 जानाई मळाई हे सातारा जवळील जानाई मळाई पर्वतावर असलेले हिंदू देवींचे मंदिर आहे. 

 जानाई मळाई देवी मंदिर माता देवी शक्तीला समर्पित आहे, देवी शक्तीचा अवतार आहे. जानाई मळाई देवीची मूर्ती रूपात पूजा केली जाते. तिचे चित्रण एकतर उभे किंवा बसलेल्या स्थितीत केले आहे. कधी कधी भक्तांना तिचे मस्तकच पाहायला मिळते. तिला दोन किंवा चार हातांनी चित्रित केले आहे. तिच्याकडे त्रिशूल, तलवार, डमरू इत्यादी विविध शस्त्रे आहेत. 

 ही विविध जातींच्या अनेक घराण्यांची कुलदेवी आहे आणि विविध जातींच्या अनेक कुटुंबांची आश्रयदाता आहे. मंदिरातील मूळ मूर्ती स्वयंभू आहेत. हे पांडवकालीन मंदिर असल्याचे मानले जाते. हे मंदिर डोंगराच्या मोठमोठ्या दगडांनी बांधलेले आहे. वास्तुकला हेमाडपंती शैलीची आहे. १९७० साली मंदिराचा जीर्णोद्धार करण्यात आला. मंदिरा नजीक सर्वकालीन ऋतूतील पाण्याचा प्रवाह आहे जो वर्षभर भाविकांना पाणी पुरवतो. पाण्याच्या पातळीत वाढू किंवा कमी न होता वर्षभर समान पातळीवर राहते. हा पर्वत जंगली करवंद/करोंडा/काळ्या मनुका वनस्पतींनी भरलेला आहे ज्याला रानमेवा देखील म्हणतात. 

 कोडोली, कारंडवाडी, देवगाव, शेंद्री आणि खिंडवाडी येथून छोट्या ट्रेकने डोंगरावरील जानाई मळाई मंदिरापर्यंत पोहोचता येते. कोडोली बाजूच्या प्रवेशद्वारापासून पायऱ्या उपलब्ध आहेत, जो मुख्य आणि मोठ्या प्रमाणात वापरला जाणारा प्रवेश बिंदू आहे. पायथ्या पासून मंदिरा पर्यंत पोहचण्यास ९०० पायऱ्या आहेत. शेवटच्या १०० पायऱ्या खढ्या व कठीण आहेत. वरती पोहचण्यास ४५ मिनिटे लागतात. 

 मौखिक परंपरेनुसार देवी प्रथम कर्नाटकातून कोकणमार्गे डिस्कल गावात आल्या. त्यामुळे तिला तेलंगी आई देवी म्हणतात. डिस्कल येथून ती देगाव, कारंडवाडी आणि कोडोली येथे राहिली. तिच्या पादुका कोडोली येथे आहेत. देवीने दोन लहान मुलींचे रूप धारण केले आणि एका शेतकऱ्याला त्यांना डोंगराच्या शिखरावर नेण्याचा आग्रह केला. शेतकऱ्याने लहान मुलींना डोंगराच्या माथ्यावर नेले. शेतकऱ्यावर प्रसन्न होऊन त्यांनी त्याला आदिशक्ती, आदिमाया, ब्रह्मानंदिनी, पार्वती असे त्यांचे खरे रूप दाखवले आणि सध्याच्या मंदिराच्या ठिकाणी आशीर्वाद देऊन ते अदृश्य झाले.

जानाई मळाई मंदिर परिसरात उपस्थित असलेल्या इतर देवी-देवता या मंदिरा समोर श्री महालक्ष्मीचे मूळ स्थान (बाजूला सुद्धा मंदिर आहे), वाघजाई, तामजाई, कलकदरीदेवी, शंकर, गणेश, हनुमान, भैरोबा आणि ओढ्याजवळील म्हसोबा आहेत. बाळंतीण, पैलवान, रडतोंडी देवी, हत्ती गुडघा, मांगीरबाबा, आप्पासाहेब गायकवाड यांनाही विविध नैवेद्य दाखवले जातात. प्रथम सासुरवासिन, पायथ्याचा जंगलातील म्हसोबा व माथ्यावरील श्री महालक्ष्मी स्थान चे दर्शन घेऊन नंतर जानाई मळाई देवीचे दर्शन घेतले जाते. नंतर इतर देवदेवतांचे दर्शन घेतले जाते. 

 देवी जानाई मळाई ही कडक (उग्र) देवता मानली जाते, जी कौटुंबिक कर्तव्यांनुसार योग्य रीतीने न मिळाल्यास त्रास देतात. नारळ, हळदी कुंकुम, बांगड्या, मंगळसूत्र आणि तांदूळ सोबत दोन साडी आणि चोळी देऊन जनाई मळाईची ओटी भरून पूजा केली जाते. देवतेला पुरणपोळी अर्पण केली जाते - एक गोड किंवा साधा पदार्थ ज्याला कांदा आणि वांग्याचा भरीत रोडगा, भाजी भाकरी आणि दही-दूध भाताची शितळा म्हणतात. देवीला गुलाल खोबरेही अर्पण केला जातो. जर एखाद्याला डोंगरावर चढता येत नसेल तर प्रवेशद्वारावरील सासुरवाशीन मंदिराच्या पायरीवर अर्पण केले जाऊ शकते. 

 म्हसोबाला बाजरीची भाकरी, अंडी, रोडगा आणि चिलीमचा नैवेद्य दाखवला जातो. बाळाचे कपडे, काजल, वेणी आणि कंगवा बाळंतीणीला अर्पण केला जातो 

 दैत्याला कोंबडी, बकरी किंवा मेंढीचे मांस अर्पण केले जाते परंतु ते मंदिराच्या बाहेर काटेकोरपणे अर्पण केले जाते. 

 या देवीचा एक महत्त्वाचा भाग म्हणजे नवस, चांगले पीक, पुत्र संतती, आर्थिक यश इत्यादी वरदानाच्या बदल्यात देवाची सेवा करण्याचे नवस केला जातो. नवस पूर्ण झाल्यावर, वचनानुसार नवस फेडला जातो. 

 देवतेला जागृत आहे असे म्हटले जाते, देवी नवसाला पावणारी आहे. येथील पुजारी हे गुरव आहेत, ब्राह्मण नाहीत. 

 दरवर्षी गुढीपाडव्याला उत्सव होतो. या सोहळ्यासाठी मंदिर दिवे, फुले, पाने आणि उसाने सजवले जाते. छबिना किंवा धार्मिक मिरवणूक मध्यरात्री १२:०० वाजता निघते. पालखी आणि शिखर काठीची मिरवणूक कोडोली येथून सुरू होते आणि डोंगरमाथ्यावरील जानाई आणि मळाई मंदिरात पोहोचते. डिकसळ व देगाव येथील शिंदे, माने व कारंडवाडी येथील कारंडे / करांडे यांना शिखर काठी चा विशेष मान व सन्मान दिला जातो. हे तिन्ही मानकरी वेगवेगळ्या जातीतील असून कारंडवाडीतील कारंडे हे धनगर जातीतील आहेत. १८९६ च्या प्लेग साथीच्या वेळी अनेक कारंडे कारंडवाडीतुन खडकी मलवडी येथे स्थलांतरित झाले. या शिखर काठ्या पर्वताच्या शिखरावर गेल्यावर मंदिराच्या शिखराला किंवा मंदिराला स्पर्श केल्या जातात आणि म्हणून त्यांना शिखर काठ्या म्हणतात. गुढीपाडव्याला लाखो भाविक यात्रेला येतात. 

 दर मंगळवार, शुक्रवार, अमावस्या आणि पौर्णिमेच्या दिवशी सकाळी ६:३० वाजता पूजा देखील केली जाते. 

 एकदा हत्तीने डोंगराच्या माथ्यावर चढण्याचा प्रयत्न केला पण तो थकला आणि त्याने गुडघा जमिनीला स्पर्श केला म्हणून डोंगराच्या पायऱ्यांवरील त्या जागेला हत्ती गुडघा म्हणतात. कधी कधी वाघ मंदिरात येतो. 

 एक सासुरवशीन रोज या मंदिरात जाऊन सासरच्या मंडळींना न सांगता प्रार्थना करत असत. ती जानाई मळाई, श्री महालक्ष्मी आणि वाघजाई यांच्यासोबत भोजन करत असे. एकदा तिच्या पतीला संशय आल्याने, ती काय करते हे तपासण्यासाठी शांतपणे तिच्या मागे गेला. तो तिच्या मागे गेला आणि त्याने पाहिले की ती मंदिरात प्रार्थना करते. घरी परतत असताना तिला खूप उशीर झाल्यामुळे ती घाबरली. तिचे काही सामान खाली पडल्याने ती थांबली आणि मागे वळली तेव्हा तिने पाहिले की पती तिच्या मागे येत आहे. ती प्रचंड घाबरली आणि तिने जानाई मळाई चा धावा करण्यास सुरुवात केली. सासुरवाशीण अचानक जागीच अदृश्य झाली आणि त्यामुळे तिथे सासुरवाशीनचे मंदिर आहे. भाविकांना प्रथम सासुरवाशीन येथे प्रार्थना करावी लागते आणि नंतर जानाई मळाई मंदिरात जावे लागते.

मदुराई येथे यानाई मलाई (हत्ती डोंगर) वर श्रीनरसिंहवल्ली (महालक्ष्मी) मंदिर आहे.